Het concept-akkoord wijkt in diverse opzichten af van het regeerakkoord. In het bijzonder is het voornemen om een nieuw contracttype op basis van persoonlijke pensioenvermogens te introduceren, eerder nog wel een variant in de SER-overwegingen, in het concept-akkoord geheel verlaten.
In plaats daarvan wordt een contracttype voorgesteld dat doet denken aan de reële ambitieovereenkomst van enige jaren geleden. Dat contract is gebaseerd op toegezegde aanspraken, zowel in de opbouw- als in de uitkeringsfase, maar zonder garantiestreven, en dus ook zonder buffervereisten. Rechten en aanspraken zullen dus frequenter worden aangepast, zowel opwaarts als neerwaarts, zij het met een spreidingsmechanisme over tien jaar. In het akkoord zelf wordt voor de contantmaking uitgegaan van de huidige rentetermijnstructuur, in de zogenaamde side-letter bij het contract wordt voorgesteld daarvan af te wijken. Minister Koolmees heeft inmiddels laten weten van mening te zijn dat de risicovrije rente ook bij nieuwe collectieve contractsvormen de basis dient te vormen.
Het voorgestelde contracttype lijkt in de eerste plaats of zelfs enkel bedoeld voor uitvoering door pensioenfondsen. Het zou een nieuwe variant moeten worden naast de momenteel bestaande varianten. In beginsel zouden bestaande rechten en aanspraken ‘ingevaren’ moeten worden in het nieuwe contract, als voor dat contract gekozen wordt.
Het concept-akkoord gaat, conform regeerakkoord, uit van afschaffing doorsneesystematiek en lijkt daarbij te veronderstellen dat pensioenfondsen daarbij in veel gevallen uit kunnen gaan van de zogenaamde dubbele transitie. Die komt erop neer dat compensatie voor achteruitgang in pensioenvooruitzicht gevonden zou kunnen worden in het gegeven dat fondsen niet langer een solvabiliteitsbuffer hoeven te vormen, zodat toeslagverlening eerder aanstaande is. Of deze redenering daadwerkelijk op kan gaan is wat ons betreft bepaald geen uitgemaakte zaak.
Onderhandelingspartijen lijken er verder vanuit te gaan dat de overheid zal bijdragen aan de compensatie, ruimer nog dan via de ervoor te bieden aanvullende fiscale ruimte.
Dat laatste zal significante kosten voor de overheidsbegroting met zich meebrengen, zoals dat ook geldt voor de plannen over vertraging van de verhoging van de AOW-leeftijd, die in plaats van in 2021 pas in 2025 op 67 zou moeten liggen, en ook nadien minder snel zou moeten stijgen dan nu in wetgeving vastgelegd.
Tot slot houdt het akkoord in dat er voor zzp’ers een pensioenplicht ontstaat.
Met name waar het gaat om het contracttype is het ten zeerste de vraag of de publicatie van het gelekte document een daadwerkelijk akkoord, dat ook door het kabinet gesteund wordt, dichterbij heeft gebracht. Wel is duidelijk geworden dat het kabinet om draagvlak onder vakbonden te verwerven vermoedelijk met een tegemoetkoming zal moeten komen op het onderwerp verhoging AOW-leeftijd.
Het publieke debat rondom de toekomst van het stelsel richt zich in de eerste plaats op de wijziging van het contract. Met name vanuit sociale partners is er naar onze waarneming nog betrekkelijk weinig aandacht voor de nogal verstrekkende gevolgen die de afschaffing van de doorsneesystematiek heeft, ook in bredere arbeidsvoorwaardelijke zin. Onze oproep aan hen is dan ook om accent in de pensioendiscussie te verleggen.
